Ochrona przeciwsłoneczna. Spójrzmy dziś na nią z zupełnie innej strony, czyli jak na profilaktykę zdrowotną, która często jest niedoceniana. Promieniowanie UV odpowiada przecież nie tylko za oparzenia słoneczne i nie tylko za fotostarzenie skóry, ale też za nowotwory, w tym bardzo groźnego dla naszego życia czerniaka. Dlatego kwestia zapewnienia skórze stałej ochrony przeciwsłonecznej to po prostu działanie profilaktyczne. Jak to robić skutecznie?
Dlaczego ochrona przeciwsłoneczna jest ważna?
Ochrona przeciwsłoneczna jest to element pielęgnacji skóry, który pomaga zapobiegać uszkodzeniom wywołanym przez promieniowanie UV. Bo chociaż słońce jest niezbędne dla naszego zdrowia ze względu na syntetyzowanie witaminy D, to może być również przyczyną problemów, takich jak oparzenia słoneczne i przedwczesne starzenie się skóry oraz zwiększać ryzyko raka.
Słońce a skóra
Zacznijmy od podstaw, czyli od wyjaśnienia działania słońca na naszą skórę. Promieniowanie słoneczne składa się z promieniowania podczerwonego (IR), światła widzialnego oraz promieniowania ultrafioletowego (UV). Z kolei promieniowanie UV, które jest przedmiotem naszego zainteresowania, dzieli się na trzy główne typy: UVA, UVB i UVC. Trzeci typ, czyli UVC, jest w większości absorbowany przez warstwę ozonową i nie dociera do powierzchni Ziemi, ale UVA i UVB w bardzo istotny sposób wpływają na naszą skórę.
- promieniowanie UVA nie tylko ma zdolność przenikania przez szkło i ubrania, a w dodatku penetruje głęboko w skórę, przyczyniając się do starzenia się skóry (ten rodzaj nazywamy fotostarzeniem) oraz uszkodzeń DNA jej komórek, co może prowadzić do raka skóry,
- promieniowanie UVB nie ma zdolności przenikania, więc działa na skórę tylko wtedy, kiedy wystawimy ją na słońce – jest główną przyczyną oparzeń słonecznych, ale też powoduje bezpośrednie uszkodzenia DNA komórek skóry, co prowadzi do reakcji zapalnych.
Jeśli wystawiamy skórę na słońce długotrwale i często, możemy nabawić się więc poważnych jej uszkodzeń, takich jak przebarwienia, zmarszczki, a w skrajnych przypadkach – nowotwory skóry. Badania pokazują, że nawet codzienna ekspozycja na promieniowanie UV może kumulować się i prowadzić do długotrwałych uszkodzeń, a w samej tylko Kanadzie, gdzie przeprowadzono szerokie badania na ten temat, 80-90% nowotworów skóry jest wywołanych jej nadmierną ekspozycją na słońce[i].
Jak działa melanina?
Naturalny pigment wytwarzany przez melanocyty w naskórku, czyli melanina, chroni skórę przed szkodliwym działaniem promieni UV. Działa jako naturalny filtr, ponieważ pochłania i rozprasza promieniowanie ultrafioletowe, zmniejszając ryzyko uszkodzeń DNA w komórkach skóry. Kiedy skóra jest narażona na działanie słońca przez dłuższy czas, produkcja melaniny wzrasta, czego efektem jest charakterystyczne ciemnienie skóry, które znamy jako opaleniznę. Choć wielu z nas się podoba ten efekt, warto pamiętać, że jest to tylko skutek reakcji obronnej skóry na zbyt dużą dawkę promieniowania słonecznego.
Co ważne, melanina nie jest wystarczająca, aby zapewnić naszej skórze pełną ochronę, zwłaszcza kiedy dochodzi do długotrwałej ekspozycji na słońce. Dlatego tak ważna jest dodatkowa ochrona, czyli kremy z filtrami.
Filtr SPF i jego znaczenie
Właściwie powinniśmy powiedzieć filtr UV, ponieważ SPF (ang. Sun Protection Factor – współczynnik ochrony przeciwsłonecznej) to pewien wskaźnik. Wyznacza on stosunek ilości promieniowania UVB, powodującego zaczerwienienie skóry w czasie ekspozycji na słońce z zastosowaniem filtra do ilości promieniowania powodującego takie samo zaczerwienienie skóry bez zastosowania filtra[ii].
Co to jest filtr SPF?
Jak już wspomniałam, jest to wskaźnik, dzięki któremu wiemy, jak skuteczny jest dany produkt w ochronie przed promieniowaniem UVB, odpowiedzialnym za oparzenia słoneczne. Na przykład SPF 30 oznacza, że możemy przebywać na słońcu 30 razy dłużej niż bez ochrony, zanim naturalna ochrona skóry w postaci melaniny przestanie wystarczać.
Różne rodzaje filtrów UV
Produkty, na których podana jest wartość SPF, zawierają filtry UV, które można podzielić na chemiczne i fizyczne.
- filtry chemiczne absorbują promieniowanie UV i przekształcają je w ciepło, są one często lżejsze i łatwiejsze do nałożenia, ale mogą powodować podrażnienia u osób z wrażliwą skórą, a ponadto wymagają aplikacji i potrzebują czasu na wchłonięcie przed tym, jak wystawimy się na działanie słońca,
- filtry fizyczne (mineralne) odbijają promienie UV od powierzchni skóry i są one często polecane osobom z wrażliwą skórą i dzieciom, ponieważ rzadziej powodują podrażnienia.
Coraz więcej pojawia się jednak kremów SPF łączących to, co najlepsze w obu rodzajach filtrów, a dodatkowo – zapewniających nie tylko ochronę przed promieniowaniem UVB, ale też UVA.
Reaplikacja SPF – dlaczego jest konieczna?
Chcąc zapewnić naszej skórze pełną ochronę, kiedy ma być wystawiona na działanie promieni słonecznych przez długi czas, nie możemy poprzestać na jednorazowej aplikacji. Istnieje bowiem wiele czynników, takich jak pot, tarcie, woda, z której się kąpiemy, które osłabiają działanie filtrów lub wręcz zmywają je z naszej skóry.
Skuteczność ochrony UV. Badania
Badania na temat skuteczności ochrony przeciwsłonecznej są bezdyskusyjne[iii]. Aby jednak faktycznie kremy z filtrem spełniały swoje zadanie, powinny być regularnie reaplikowane. Nawet najlepszy filtr SPFtraci swoją skuteczność po około dwóch godzinach od aplikacji. Zatem reaplikacja SPF co dwie godziny znacznie redukuje ryzyko poparzeń słonecznych i długotrwałych uszkodzeń skóry.
Jak często należy reaplikować SPF?
Nie tylko co dwie wspomniane godziny. Dermatolodzy zalecają reaplikację filtrów przeciwsłonecznych także po każdej kąpieli, po intensywnym poceniu się czy wytarciu skóry ręcznikiem. UWAGA! Nawet produkty oznaczone jako wodoodporne tracą swoją skuteczność po około 80 minutach kontaktu z wodą. I o czym rzadko się mówi, reaplikacja jest też bardzo ważna w warunkach wysokiego nasłonecznienia, szczególnie podczas aktywności na świeżym powietrzu oraz w miejscach o wysokiej refleksji promieni UV, takich jak plaże i tereny górskie.
Jak poprawnie reaplikować SPF?
Właściwie nie jest to nic trudnego. Ale zebrałam poniżej kilka wskazówek, żeby nie pozostawiać w tej kwestii wątpliwości i domysłów:
- używajmy odpowiedniej ilości produktu, bo zbyt mała ilość znacząco obniża poziom ochrony; starajmy się więc nałożyć krem SPF dokładnie na całą twarz, szyję i dekolt, a balsam – na całe ciało,
- pamiętajmy o promieniowaniu UVA i aplikując ochronę przeciwsłoneczną, dbajmy też o części ciała, które są zasłonięte,
- reaplikujmy kosmetyki co dwie godziny, nawet jeśli nie kąpaliśmy się w tym czasie ani się nie spociliśmy, i pamiętajmy, że na plaży czy w górach, warto to robić nawet częściej.
Regularna reaplikacja odpowiednio dobranych filtrów SPF zapewnienia skuteczną ochronę przeciwsłoneczną, minimalizując ryzyko oparzeń oraz długoterminowych uszkodzeń skóry. A przy okazji – znacząco opóźnia fotostarzenie.
[i] Sander M., Sander M., Burbidge T., Beecker J., The efficacy and safety of sunscreen use for the prevention of skin cancer, Canadian Medical Associacion Journal, online: https://www.cmaj.ca/content/192/50/E1802, dostęp: 25.07.2024
[ii] Uzdrowska K, Górska-Ponikowska M. Sunscreen cosmetics as basic protection against photoaging. Aesth Cosmetol Med. 2022;11(6):225-230. https://doi.org./10.52336/acm.2022.029
[iii] Sander M., Sander M., Burbidge T., Beecker J., The efficacy and safety of sunscreen use for the prevention of skin cancer, ibidem.
